Një objekt në formë thike ndan dy gra që jetojnë të njëjtën përvojë – por në mënyra të ndryshme.
Thika është më e madhe se njeriu. Ka dy teha – ashtu si realiteti i personazheve. Gjithçka është kufizuese. “Jam unë ajo”, me tekst të Diturie Nezirajt dhe Valmira Thaqit, e me regji të Erson Zymberit, përplas dy botë të vështira në mbrëmjen e katërt të “FemArt 13”. Një shfaqje që bën publikun të qeshë dhe të qajë – ashtu siç bëjnë aktoret Tringa Hasani dhe Semira Latifi.
Të dyja sillen në një realitet të ri, në një transformim të pandërprerë mes gjumit dhe zgjimit të dy bebeve, e me praninë e munguar të një babai që nuk vjen.
Tabaku i ngjyrës së metalit, poshtë skenës së rrumbullakët të rrethuar nga publiku, është i mbushur me gota çaji. Aktoret i shërbejnë publikut – por me ton nervozizmi. E kryejnë shërbimin, por nuk nënshtrohen. Janë të vetëdijshme se ky nuk është i tëri roli që u takon. Dhe kjo është arritja e shfaqjes: përballja me realitetin, e shoqëruar me kundërshtim të tij.
S’ka tone monotonie. Skenografia e thjeshtë ia del të vizualizojë përditshmëritë e tyre brenda katër mureve.
“Paska pjellë”,
“Ku është çika? Është edhe djali?”,
“S’paska gji”,
“Veç helm ke në shishe”,
“Mos e lë me qajtë”,
“Leje me qajtë”,
“Çu, se me lot nuk rritet fëmija”,
“Kem bo kah pesë e kah gjashtë”..
…s’ishin fjali të panjohura për askënd. Nuk befasoheshim. Ishte realitet që s’ka ikur ende.
Ari i dimijave në këmbët e personazheve dallohej nën veshjet e dominuara nga e zeza. Mbi kokë – lulet. Të dyja janë nëna të reja: njëra u bë nënë nga lindja natyrale, tjetra nga lindja cezariane. Njëra ka qumësht gjiri, tjetra jo. Dhe komente për të dyja. Të dyja pa gjumë. Në gjithë këtë katrahurë, ato lakmojnë realitetin e njëra-tjetrës.
I vetmi moment himnizimi vjen përmes këngëve – të njohura sidomos në sezonën e verës – me kompozim të Tomor Kuçit. Është ajo muzikë që shpesh i shoqëron nuset në TikTok – të buzëqeshura, me duart plot ari, që përqafojnë rolin e ri.
“Oj Ardita e vllaut tonë, na për ty po bojna lum.”
Vetëm në këngë, sa për sy e faqe. Pjesa tjetër është kritikë. Dy shoqe në skenë shfaqin kritikat që u bëhen – të ndryshme për secilën, por të ngjashme në ndjesinë e lodhjes. Matin pritshmëritë që të tjerët kanë ndaj tyre.
Tringa është më e zëshme, më sfiduese, shan ata që ia vështirësojnë jetën dhe burrin – babain e fëmijës që nuk u lajmërua më dhe e la krejtësisht të vetme. Nuk i la as certifikatën për ta regjistruar fëmijën në çerdhen shtetërore. Ajo është ajo që do të insistojë të kthehen në jetë dhe në punë – jo vetëm për vete, por për të dyja.
Më shumë se dashuri apo përkrahje, ato kanë marrë komente për atë si do të duhej ta kishin marrë vendimin për rritjen e fëmijëve – se ndoshta, “do të ishte më mirë ndryshe”.
Shfaqja filloi si bisedë mes dy shoqesh – Valmirës dhe Dituries – duke dalë prej egos së tyre krijuese, për të thënë e për të bërë diçka për të gjithë. Që secili dhe secila të jetë pjesë e rrëfimit dhe e shfaqjes.
“Kjo energji dhe dashuri është përcjellë gjatë gjithë procesit të realizimit të shfaqjes, sepse secili është ngarkuar me një peshë të padukshme përgjegjësie për të dhënë më të mirën, sepse ky nuk është thjesht një projekt artistik”, tha Valmira.
Në një moment, dy personazhet kujtojnë kohën në plazh, kur halli i vetëm ishte të mbanin birrat e ftohta. Sot, cakërrojnë hekurin e hekurosjes. Vetëm kjo sjell pak të qeshura. Kalimi nga shishet e birrës në shishet e qumështit. Nga netët e argëtimit, në netët pa gjumë e të mbushura me të qara.
Njëra ka djalë, tjetra vajzë. Flasin për dallimet që kanë dëgjuar. Në fund, arrijnë një kompromis – t’i martojnë fëmijët. Njëra jeton krejtësisht e vetme – burri u largua dhe nuk u lajmërua më. Nuk mori asnjë përgjegjësi. Ajo zhytet në lot.
Diku në fund, përqafohen – dhe kjo përcjell ndjenjën e solidaritetit, mirëkuptimit dhe dëshirën për ringritje. Shfaqja, një prodhim i Teatrit të Gjilanit dhe Bon Production, preku thellë publikun. I riktheu nënat në përvoja të njohura dhe ngjalli ndjenja solidariteti – pavarësisht gjinive.
“Jam unë ajo”, e shfaqur në Festivalin FemArt, më dha një ndjesi shumë të mirë. Me një publik të përzier në gjini dhe moshë, pashë dhe ndjeva – nga shtrëngimi i duarve, nga sytë e përlotur të nënave dhe grave që na panë me admirim pas shfaqjes. Në të vërtetë, mbrëmë, rrëfimi ynë – shfaqja jonë – çliroi mendje, preku ndërgjegje për atë që shpesh nuk e shohim dhe nuk e mirëkuptojmë: barrën e padukshme të depresionit pas lindjes”, shtoi dramaturgia Valmira Thaqi.
Me shami në kokë, do t’i pëshpërisnin edhe një herë këshillat që gratë më të moshuara ua japin. E gjitha fillon me “mos”: mos këtë, mos atë. Dhe kjo të bën të mendosh – çfarë sjellësh kultivojmë tek gratë për hir të traditës? Çfarë u kemi dhënë nënave të reja më shumë se këshilla që nuk i kanë kërkuar?
Shfaqja të përballë me guxim, të vë në faj, të zgjon. Të gjithë marrim pak nga dhimbja e tyre, pak nga vetmia, pak nga ngarkesa – dhe një dëshirë për më shumë mirëkuptim. Edhe kur dhimbja është e padukshme, fjalët janë thika më e mprehtë – kur plaga ende kullon gjak. Të mos e harrojmë.