Nga: Shqipe Malushi
Në zemrën e Prishtinës, në Teatrin ikonik Dodona, Dita e 2-të e Festivalit FemArt solli një performancë elektrizuese që mbajti publikun të mbërthyer. Shfaqja mendjehapëse, “Një Botë Pa Gra”, nga artistet serbe Olga Dimitrijevic dhe Maja Pelevic, ishte asgjë më pak se një deklaratë e fuqishme mbi pabarazinë gjinore në botën e teatrit. Çdo fjalë, çdo lëvizje dhe çdo nuancë e imët nxirrnin në pah realitetet e vështira me të cilat shumë ende përballen.
Festivali FemArt, tani në edicionin e tij të 12-të, është rritur më shumë sesa thjesht një ngjarje kulturore. Ai është një simbol i gjallë i aktivizmit, artit dhe luftës për barazi. Si festivali i parë feminist në rajon, vazhdon të ngrejë zërat që avokojnë për të drejtat e grave dhe grupeve të margjinalizuara. Këtë vit, ngjarja ka mbledhur mbi 200 artistë dhe performues ndërkombëtarë nga të gjitha anët e globit, të gjithë të bashkuar nga një mision – të amplifikojnë zërat që shpesh mbeten të padëgjuar.
Në këtë mbrëmje të veçantë, Olga dhe Maja dolën në skenë, të veshura me rroba sportive të thjeshta, duke mbajtur një top futbolli. Performanca e tyre filloi me një bisedë të përditshme, por shpejt u shndërrua në një ekspozim të diskriminimit gjinor në botën e teatrit në Serbi. Me zgjuarsi, humor dhe ndershmëri të pa kompromis, ato zbuluan statistika tronditëse, pabarazi të thella dhe realitetin frustues të një industrie të dominuar nga burrat.
Dialogu i tyre nuk ishte thjesht një listë ankesash; ishte një portret i papërpunuar dhe prekës i pabarazisë. Ato folën për gratë në teatër që luftojnë për të marrë pagesën, të cilat rrallëherë shihen në pozita drejtuese dhe që përballen me ngacmime dhe mungesë respekti. Fjalët e tyre rezonuan thellë me publikun, ndërsa performueset kalonin nga humori në zemërim, duke e bërë të pamundur të injorohej pesha e mesazhit të tyre.
Në një moment, tensioni midis personazheve u rrit. Njëra aktore mbrojti teatrin, ndërsa tjetra, e rraskapitur nga pabarazia e pashtershme, deklaroi se ishte gati të largohej nga industria përfundimisht. Në sfond, ekranet digjitale shfaqnin mendimet dhe opinionet e grave të tjera – nënat, vajzat, bashkë-performueset – secila duke ndarë betejat e tyre me diskriminimin gjinor.
Performanca nuk ishte thjesht një shfaqje; ishte një përvojë gjithëpërfshirëse. Performueset pyetën publikun për jetën e tyre personale, lumturinë e tyre në punë, dhe përvojat e tyre me pabarazinë. Dhe kur shfaqja duket se arriti kulmin e saj, Olga bëri një vendim tronditës – ajo e la teatrin në skenë, duke kaluar simbolikisht në një rol të ri teksa filloi të përgatisë krepa. Ndërsa aroma e freskët e krepave mbushi ajrin, publiku u ftua të bashkohej me të në skenë.
Fuqia e skenës së fundit ishte e pamohueshme. Njëri pas tjetrit, anëtarët e publikut që ndiheshin të diskriminuar, që ishin beqarë, të divorcuar ose kishin vuajtur pabarazitë, dolën për të marrë një krep. Ajo që filloi si një grup i vogël, u rrit derisa i gjithë publiku qëndroi i bashkuar në skenë, duke ndarë ushqim dhe solidaritet. Ky akt i thjeshtë i ofrimit të krepave u bë një simbol i komunitetit, i ushqimit të njëri-tjetrit dhe i qëndrimit së bashku përballë një sistemi që shpesh përçan.
Siç tha një grua nga publiku më vonë: “E dua FemArt-in. Vij çdo vit sepse na përfshin të gjithëve. Nxjerr artin brenda nesh. Dëshiroj të kemi këtë cilësi dhe standard gjatë gjithë vitit.”
Olga dhe Maja u pritën me duartrokitje të furishme, performanca e tyre ishte një përzierje e shkëlqyer e humorit, frustrimit dhe shpresës. Për ata që nuk flisnin serbisht, titrat në anglisht mbajtën gjallë të qeshurat, duke siguruar që humori dhe thellësia e shfaqjes të arrinin çdo cep të teatrit.
Festivali FemArt edhe një herë na kujtoi fuqinë e artit për të ndezur ndryshimin, dhe “Një Botë Pa Gra” qëndroi si një sfidë e guximshme dhe krijuese ndaj një sistemi që ka nevojë për transformim. Performanca la gjurmë, jo vetëm si një pjesë teatrale, por si një thirrje për barazi – një thirrje për veprim që rezonoi gjatë, pasi perdet u mbyllën.
