Nga Ivana Bilić
Libri është përfundimisht në duar të botës. Gjatë gjithë procesit, kam sjellë pjesë nga vetja për ta futur në libër, dhe tani po ju ofroj atë, miq të dashur. Udhëtimi im ka zgjatur pothuajse dy vjet. Filloi me të tjerët – Shqipe Malushi dhe Venera Ismaili të dashura – që kanë bashkuar shumë gjëra. Lejoni që t’ju udhëzoj përmes formës dhe procesit.
Ky libër është një koleksion i teksteve, blogeve dhe dokumenteve të shkruara gjatë më shumë se 10 viteve të ekzistencës së festivalit. Ai gjithashtu përmban fotografi dhe punë arkivore, si dhe intervista dhe disa kritika të shkruara posaçërisht për këtë edicion. Nuk është aspak përmbledhës dhe nuk mund të përmbajë gjithçka që është krijuar gjatë 10 viteve të Festivalit FemArt. Megjithatë, është një tentativë për të shpëtuar disa tekste që humbën, për të ripërjetuar momentet përmes fotografive, për të ringjallur ata që i humbëm përgjatë rrugës, të paktën në kujtimet tona. Dhe, në fund, është për të lënë një trashëgimi. Procesi i mbledhjes, reflektimit dhe grumbullimit të gjithçkaje ka zgjatur më shumë se dy vjet. Gjatë këtij procesi, shumë njerëz përfshinë një copë shpirtin e tyre në këtë libër. Kështu që ky libër është këtu jo vetëm për t’u lexuar, por për t’u ndarë me të tjerët për të mbyllur rrethin e fuqisë feministe.
Procesi ka qenë herë i shpejtë, herë i ngadaltë, gjithmonë emocional dhe, në tërësi, i bukur, i dhënë dhe me shumë mësime për t’u mësuar. Pas çdo interviste, do të mbingoja, kaq emocionale sa do të kisha nevojë për ta përpunuar atë. Do të falënderoja universin për mundësinë që të bëja diçka kaq urgjente dhe kaq të rëndësishme që të tregohej, të shënohej dhe të shkruhej në letër. Ndihesha kaq e nderuar dhe e përulur nga madhështia e histori-ve të njerëzve dhe që unë isha ajo që kisha mundësinë ta formoja këtë dokument kaq të rëndësishëm dhe ta udhëhoja përmes këtij rrugëtimi. Kam pasur mundësinë të intervistoj disa nga emrat më të mëdhenj të artit kosovar, politikës dhe skenës feministe dhe shoqërore në përgjithësi. Shpirtrat më të mëdhenj. Dhe në një moment më ka shkuar mendja: sa fuqi kam! Ky libër do të mbetet si një trashëgimi e përhershme e asaj që nisi si një ëndërr e një gruaje që dëshironte që arti feminist të njihej.
Pas çdo interviste, do ta dëgjoja përmes dhe përmes, do ta transkriboja, do ta analizoja, do ta sintetizoja, për të nxjerrë në letër thelbin e çdo fjale, duke u përpjekur të pasqyroja emocionet që nuk mund të shpjegoheshin me fjalë, që lexuesi të ndiente çdo pauzë, heshtje dhe ton të zërit që unë kam ndjerë gjatë këtyre intervistave. Disa herë ka zgjatur ditë; disa herë ka dalë si një përmbytje e shkronjave, fjalëve dhe fjalisë.
Në një moment më erdhi një mendim tjetër: Çfarë privilegji! Çfarë arritjeje! Bashkimi i asaj që, në një moment, ishte humbur. Berat Bajrami, partneri më i mirë që mund të kërkoja, më ndihmoi të gjeja disa tekste dhe artikuj përsëri. Pas orëve të vona dhe netëve të vonshme të kërkimit në universitë e pafundme të internetit, i rivendosëm dhe tani i ruajmë nga harresa. Tani janë shkruar dhe nuk do të humbin më. Kështu, ne grumbulluam, diskutuan, debatuan, menduam për gjëra, konsultuam, herë ndërruam mendje dhe provuam gjëra të ndryshme për të gjetur qasjen më të mirë. Dhe e shijuam procesin.
Kam qarë shumë, siç bëj zakonisht në Prishtinë, ku emocionet janë më të theksuara se kudo tjetër; por gjithashtu kam qeshur shumë. Kam ndarë adhurim dhe dashuri ndaj festivalit me individë të tjerë për të cilët ai është shumë më tepër sesa vetëm një festival. Siç na tha Igo Rogova – është një festë, një kremtim – një festa, siç do të thonim në atë që dikur ishte gjuha jonë e përbashkët. Ne ndajmë lidhjen e pandashme të dashurisë, lidhjes dhe motrësisë.
Shënim për lexuesit e librit:
Kur ta merrni librin në duar, prekni së pari shkronjat FEMART. Ndjeni librin. Kur ta hapni, ktheni faqet ngadalë që të dëgjoni tingullin e tyre. Çfarë dëgjoni? Merrni faqet e sapo printuara dhe nuhatini. Si ndiheni?
Tani, ejani me ne për një udhëtim përmes përmbajtjes së tij:
Libri është i strukturuar në mënyrë kronologjike në 10 kapituj, që nga fillimi i festivalit e deri në edicionin e 10-të. Në pjesën hyrëse, gjendet një përshkrim i shkurtër mbi historinë e krijimit të festivalit, ndërsa në fund, përfshihen pjesë nga mendimet dhe fjalët e të tjerëve për të. Në secilin kapitull ka postera, programe dhe kolazhe të shfaqjeve teatrore, koncerteve, ekspozitave dhe aktiviteteve përkatëse për çdo edicion. Përveç kësaj, përfshihen blogje, artikuj lajmesh dhe përshtypje. Në disa faqe do të gjeni QR kode që ju çojnë drejt artikujve origjinalë dhe leximeve të mëtejshme. Diku në mes të librit, do të ndeshni recetën për një festival të përsosur! Sigurohuni që të ndiqni udhëzimet!
Pas edicionit të nëntë, gjendet një seksion i veçantë, një lloj homazhi për mikun tonë të ndjerë, fotografin Meddy Huduti. Ky seksion është konceptuar me shumë kujdes nga Berat, i cili dëshironte t’i bënte një nderim të ndjerë punës së tij, duke përzgjedhur disa nga fotografitë më domethënëse që Meddy ka realizuar gjatë festivalit.
Çdo fotografi, çdo detaj dhe çdo formë janë zgjedhur me kujdes. Asgjë nuk është lënë rastësisht. Para shekullit të 20-të, ngjyra blu i dedikohej vajzave dhe rozë djemve. Prandaj, ne zgjodhëm një nuancë lavande blu, që i afrohet blusë, por në spektrin e ngjyrave ndodhet mes blusë dhe magentës. Triangulli është forma kryesore që na shoqëron nga fillimi deri në fund. Ai përfaqëson logon e FemArt, të krijuar dhe dizajnuar nga dizajnerja grafike Zymryte Hoxhaj, e cila dëgjoi jehonat e dëshirave tona dhe i bëri fotografitë të fluturojnë dhe shkronjat të vallëzojnë. Faleminderit, Zymi, që lexove shpirtin tonë dhe solle vizionin tënd artistik në këtë vepër arti!
Mund të filloni nga fillimi dhe të zhyteni në këtë udhëtim. Megjithatë, çdo histori qëndron më vete, dhe nëse dëshironi, mund ta hapni librin herë pas here për të rikujtuar ato histori. Do të gjeni fjalë për shpirtin tuaj, fotografi, poezi ose citate që mund t’i mbani me vete. Merrni kohën tuaj; shijoni momentin. Prekni librin. Ndjeni librin. Nuhatini librin.
E kam vendosur zemrën dhe shpirtin tim në të, dhe mund t’ju siguroj se të gjithë ata që morën pjesë në krijimin e tij, e kanë bërë të njëjtën gjë. Ky është një përmbledhje shpirtrash, energjish dhe dashurie. Shpresoj ta shijoni po aq sa e kemi shijuar ne gjatë krijimit të tij.
