Skip to main content

Nga Ivana Bilić

Publiku hyri në Teatrin Oda dhe aktorët tashmë ishin aty, duke i mirëpritur. Shfaqja filloi menjëherë. Çfarë fshihet pas asaj që duket si drag? Çfarë fshihet në thellësitë e patriarkatit shqiptar? Historia e burrneshave – grave që kanë bërë betimin se do të jetojnë përgjithmonë si burra dhe që ishin betuar të mos kryejnë kurrë marrëdhënie seksuale – virgjëreshat e betuara. Ka disa arsye për këtë – nëse familjet nuk kanë trashëgimtarë meshkuj, ose për shkak të gjakmarrjes, ose për të trashëguar pronë, etj. Prandaj, gratë biologjike jetojnë si burra dhe gëzojnë lirinë që kanë burrat.

MË NË FUND KAFSHA ARRITI NË CIRK
Historia nis në Londër me një profesoreshë të antropologjisë që studion fenomenin e burrneshave në Shqipëri. Juliani, një drag queen, dëgjon për historinë nga profesoresha e tij dhe magjepset me të. Këtu autori prezanton një dimension tjetër – modern, të çuditshëm, një njeri në drag, si një lloj kontrasti me këtë të vjetër, tradicional. Historia zhvendoset nga Londra në Shqipëri, ku profesoresha kërkon të takohet me një burrneshë, vetëm për t’u kthyer sërish në Londër, ku do të bëhej pjesë e një shfaqjeje queer. Pastaj ndodh përplasja mes dy botëve. Burrnesha ndihet sikur ishte në kafaz dhe e studiuar si një kafshë e egër.

SI PËRFITON KAFSHA E CIRKUT DUKE ARGËTUAR TURISTËT?
Autori paraqet një përplasje stereotipike “moderne”, perëndimore dhe “primitive”, lindore. Performanca hedh dritë edhe mbi trajtimin perëndimor të fenomenit të burrneshave. Për një kohë të gjatë, Perëndimi ishte i interesuar të hulumtonte këtë fenomen, duke privuar gratë nga agjencia e tyre, duke i shfrytëzuar ato, duke ekzotifikuar ndonjëherë me qëllim për të tallur zakonet ‘primitive’ të Ballkanit.

ARMIKU QË ËSHTË SHUMË MË I FORTË SE TI – NATYRA JOTE FEMËRORE E NGULITUR THELLË BRENDA
Gjatë gjithë shfaqjes kishte shumë simbolizëm, veçanërisht të lidhura me trupin e femrës. Sose, burrnesha thotë se sa e vështirë është të jetosh si një burrë i bllokuar në një trup femre. Ka një skenë ku ajo tërheq disa litarë të kuq që përfaqësojnë menstruacionet e saj. Është kaq e vështirë të jesh e fortë gjatë këtyre pesë ditëve kur trupi i saj është fizikisht i dobët. Krahasimi, ose më mirë të themi kontrasti mes burrneshës dhe drag është portretizuar me shumë mjeshtëri. Autori vendosi të tërheqë një paralele midis grave që bëhen burra, por nuk e artikulon realisht transformimin e tyre në teorinë gjinore, dhe midis burrave që vishen si gra në performancat e tyre drag. “Çlirimi” i dikurshëm nga shoqëria patriarkale, që në të vërtetë është më shumë shtypje se çlirim, është në kontrast me drag queens që janë vërtet të çliruara në shfaqjet e tyre. Burrneshat nuk e kuptojnë se nuk është një zgjedhje, është një zgjedhje e kushtëzuar, sidomos për ato që jetojnë në familje dhe rrethana shumë patriarkale.

ME PUTHE SI BURR APO SI GRUA?
Gratë që vendosin të jetojnë si burra dhe përshtaten me sjelljet e burrave janë shpesh në malësi, zona rurale, të izoluara nga diçka ndryshe, madje edhe nga bota në një kuptim më të gjerë. Ato nuk bëhen kurioze, kurrë nuk e pyesin veten për të zbuluar se kush janë, kush mund të jenë. Sose shkoi në Londër dhe zbuloi botën. Asaj iu bënë shumë pyetje dhe dukej se duke iu përgjigjur atyre po mësonte për veten. Ajo u angazhua në një marrëdhënie intime me Edit, dhe as që e dinte se e kishte në vete. Ajo zbulon se është e tërhequr nga femrat.
Ajo nuk kishte puthur kurrë më parë. Kur u pyet për këtë, ajo tha se përtej saj. Ka shumë pyetje që ajo thjesht i ka shtypur.

KËSHTU DUKET JETA IME
Tringa Hasani, e cila luajti rolin e burrneshës, tha se në fillim ishte shumë e vështirë për ta luajtur këtë pjesë. Ndihma dhe udhëzimet që ajo mori nga regjisori ishin shumë të vlefshme. Ajo, natyrisht, ishte e njohur me temën, por dinte shumë pak për të. Kjo përvojë ishte mjaft tërheqëse. Ajo madje deklaroi se ka takuar një burrneshë që jeton në Nju Jork që i kishte thënë se, “Kështu duket jeta ime”.

Ivana Bilić (Sarajevë, BeH) është praktikante në Artpolis me ç’rast do të kryejë kërkimin e saj mbi rolin e artit skenik në ndryshimin shoqëror. Ajo është përkthyese në anglisht, frëngjisht dhe boshnjakisht. Ajo është studente për të drejtat e njeriut me interes të veçantë për të drejtat e grave, minoritetet dhe LGBT+.